Nawozy

Nawozy rolnicze – co musisz wiedzieć?

Nawożenie w rolnictwie jest podstawą utrzymania produktywności gleb. Do tego celu jednakże konieczny jest odpowiedni nawóz rolniczy, który dostarczy składników mineralnych wywiezionych z pola wraz z plonami. Za rewolucję w rolnictwie w XX. wieku odpowiada właśnie wprowadzenie do szerokiego użytku nawozów mineralnych, które wraz ze sztucznymi środkami roślin pozwoliły na znaczny wzrost uzyskanych plonów i spadek cen żywności.

Rodzaje nawozów mineralnych

Nawozy mineralne to produkty, które zawierają niezbędne dla roślin składniki pokarmowe w formie mineralnej. Wytwarzane są one głównie z surowców nieorganicznych. Są one kluczowe szczególnie w intensywnej produkcji roślinnej, ponieważ pozwalają szybko i skutecznie uzupełnić niedobory składników w glebie.

Mineralne nawozy rolnicze dzieli się na:

• nawozy azotowe, które dostarczają roślinom azot niezbędny do budowy białek i prawidłowego wzrostu. Zalicza się do nich m.in. saletrę amonową, mocznik, siarczan amonu, roztwór saletrzano-mocznikowy (RSM),
• nawozy fosforowe, ważne m.in. dla rozwoju systemu korzeniowego i kwitnienia. Należą do nich m.in. superfosfat prosty, superfosfat wzbogacony, fosforan amonu,
• nawozy potasowe, zawierające potas, który reguluje gospodarkę wodną roślin i zwiększa ich odporność na stresy środowiskowe. Przykładem są chlorek potasu, siarczan potasu.

Ponadto w tej kategorii wyróżniamy nawozy mineralne: magnezowe, wapniowe, siarkowe.

Powszechnie występujące w handlu nawozy mineralne to nawozy wieloskładnikowe, zawierające dwa lub więcej składników mineralnych. Mogą być to sole, takie jak np. saletra wapniowa, siarczan magnezu czy struwit lub tzw. blendy, czyli mieszaniny różnych nawozów lub surowców mineralnych, do których zaliczmy np. saletrzak czy polifoskę.

Rodzaje nawozów organicznych

Odmienną grupą są nawozy organiczne. Nie zawierają one składników mineralnych w prostej formie, lecz związane w formie organicznej. Przed wykorzystaniem muszą być one uwolnione poprzez działanie obecnych w glebie mikroorganizmów. Ich aktywność zależy od temperatury i wilgotności gleby, dzięki czemu podaż składników mineralnych do roślin jest zależna od warunków pogodowych. A tym samym ryzyko nadmiernej akumulacji składników mineralnych a w szczególności azotanów jest zminimalizowane.

Porównanie nawozów mineralnych i organicznych

Podstawową różnicą pomiędzy nawozami mineralnymi a organicznymi jest forma, w jakiej dostępne są w nich składniki odżywcze. Nawozy mineralne dostarczają składników odżywczych w formie prostych jonów, które są szybko dostępne po ich aplikacji. Tymczasem w nawozach organicznych składniki odżywcze są w formie związków organicznych, z których muszą zostać uwolnione przez działanie mikroorganizmów glebowych.

Szybkość uwalniania tych składników przez mikroorganizmy zależy od temperatury, wilgotności gleby i napowietrzenia gleby. Im temperatura i wilgotność wyższa, tym aktywność mikroorganizmów w uwalnianiu składników odżywczych jest wyższa. Dzięki temu rośliny „otrzymują” je wtedy kiedy warunki wzrostu są bardziej sprzyjające.

Tymczasem w razie wystąpienia niekorzystnych warunków takich jak susza czy niska temperatura, kiedy wzrost roślin jest spowolniony, spada także podaż składników mineralnych. Jest to korzystne, ponieważ spada ryzyko nadmiernej akumulacji składników mineralnych, które czasem występuje przy niewłaściwym stosowaniu nawozów mineralnych.

Jakie są skutki nawożenia?

Odpowiednie stosowanie nawozów zapewnia dobrą kondycję gleby i utrzymanie jej żyzności i produktywności. Nawozy mineralne dostarczają łatwo dostępnych składników odżywczych, podczas gdy dobry nawóz organiczny dostarcza do gleby związków organicznych, które utrzymują jej właściwą aktywność biologiczną.

Jednakże niewłaściwe stosowanie obu rodzajów nawozów, zarówno mineralnych jak i organicznych negatywnie wpływa na jakość gleby, uprawy i plony, a także na środowisko. Negatywne zjawiska związane z niewłaściwym nawożeniem to:

• brak równowagi składników odżywczych,
• wypłukiwanie i spływ substancji odżywczych,
• zakwaszenie gleby,
• zubożenie gleby i jej degradacja,
• spadek bioróżnorodności mikroorganizmów glebowych,
• niedobory składników odżywczych dostępnych dla roślin.

Kiedy można stosować nawozy?

Nawozy mineralne należy stosować zgodnie z potrzebami roślin, fazą ich rozwoju oraz warunkami pogodowymi i prawnymi. Najlepsze efekty daje nawożenie przedsiewne (przed siewem lub sadzeniem) oraz pogłówne (w trakcie wzrostu roślin).

Nawóz fosforowy czy nawóz potasowy najczęściej stosuje się przedsiewnie – jesienią lub wczesną wiosną. Dzięki temu składniki zdążą się rozpuścić i będą dostępne dla roślin od początku wegetacji. Nawozy wieloskładnikowe (np. NPK) stosuje się w okresach zwiększonego zapotrzebowania roślin na składniki pokarmowe lub w przypadku stwierdzonych niedoborów, co można określić na podstawie analizy gleby lub objawów na roślinach.

Nie można stosować nawożenia na zamarzniętą, zalaną lub pokrytą śniegiem glebę. Dotyczy to zarówno nawozów mineralnych jak i organicznych.

Rola nawozów w uprawie roślin

Bez stosowania nawożenia rośliny są narażone na niedobory składników mineralnych, które powodują znaczne straty. Skutkuje to obniżeniem efektywności produkcji rolnej. Ponadto odpowiednio dobrane i stosowane nawozy pozwalają utrzymać równowagę biologiczną w uprawach, co jest istotne dla długoterminowej trwałości gospodarstwa rolnego. Racjonalne i odpowiednie stosowanie nawozów minimalizuje także negatywny wpływ rolnictwa na środowisko.

Wpływ nawozów na środowisko

W ostatnich latach często i chętnie przedstawia się informacje o tym jak negatywny wpływ na środowisko mają nawozy mineralne, szczególnie w kontekście zanieczyszczenia wód czy degradacji gleb. I nierzadko podkreśla się, jak dobrze na gleby wpływają nawozy organiczne.

Jednakże szkodliwość nawozów, zarówno mineralnych jak i organicznych, wynika zazwyczaj z ich niewłaściwego stosowania np. źle przechowywany lub aplikowany obornik może stać się źródłem skażenia wód azotanami. Z tego powodu nie można także przekraczać rocznych dawek obornika na hektar.

Właściwie używany nawóz organiczny, nawóz wieloskładnikowy czy nawet azotowy nawóz mineralny pozwala na zachowanie lub nawet odbudowanie produktywności i żyzności gleby. Przykładem były badania na pastwiskach, w czasie których wykazano, że nawożenie azotem traw pastewnych pozwala utrzymać okrywę roślinną i zapobiega pustynnieniu obszaru pastwisk, do którego dochodziło na terenach wypasanych, lecz nie nawożonych.

Nawóz wapniowy z kolei stanowi doskonałą ochronę gleb przed degradacją wynikającą z zakwaszenia gleb. Nawóz fosforowy oraz potasowy to podstawa prawidłowego odżywania roślin w okresie przygotowania roślin do zimowego spoczynku.

Czym kierować się przy wyborze nawozu?

Wybierając odpowiedni nawóz, warto uwzględnić zapotrzebowanie konkretnej rośliny na składniki mineralne, jej fazę rozwoju, a także właściwości gleby, na której jest ona uprawiana. W uprawach nawóz wieloskładnikowy często stosuje się przedsiewnie, bezpośrednio do gleby. Tymczasem w przypadku już rosnących roślin, w celu ograniczenia deficytów składników mineralnych najlepszym rozwiązaniem okazuje się nawóz dolistny.

Jak prawidłowo przechowywać nawozy?

Nawozy mineralne należy przechowywać w suchym, ciemnym i przewiewnym pomieszczeniach, aby zapobiec ich zbrylaniu, rozkładowi czy utracie wartości odżywczych. Należy unikać przechowywania nawozów w pobliżu źródeł wilgoci a także trzeba je chronić przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych i wysoką temperaturą, które mogą prowadzić do ich degradacji.

Optymalna temperatura przechowywania nawozów to 5–20°C, a maksymalnie 0–30°C. Podobnie należy przechowywać szczególnie stałe, granulowane nawozy organiczne, przy czym warto dodatkowo zabezpieczyć magazyn przed gryzoniami i owadami, które nierzadko traktują je jako źródło pokarmu.

Gdzie można kupić nawóz?

W dobry nawóz wieloskładnikowy, nawóz uniwersalny czy organiczny można się zaopatrzyć w dobrym sklepie zaopatrzenia rolnictwa np. wilkolaziak.pl.

Ceny nawozów

Ceny nawozów mineralnych oraz organicznych zależą przede wszystkim od zawartości i formy składników mineralnych czy wielkości opakowań. Dzięki temu łatwo można dobrać odpowiednie produkty do potrzeb każdego gospodarstwa.